Gabriela Mistral is een van de belangrijkste Chileense dichters, de eerste Latijns-Amerikaanse auteur en de vijfde vrouw die in 1945 de Nobelprijs kreeg, 26 jaar voor haar Chileense collega Pablo Neruda.

Zijn poëzie wordt gekenmerkt door eenvoudige maar gepassioneerde taal die diepe emoties probeert uit te drukken die met elkaar in conflict zijn. De Bloemlezing van de herdenkingsuitgave van de Real Academia Española staat dat zijn schrijven:

(...) hij weeft in contrapunt een leven vol tragische passie; van liefdes die geen grenzen kennen; van grenservaringen; van radicale toewijding aan zijn vaderland en aan de droom van Amerika; van mededogen, in de etymologische zin van het woord - gedeelde gevoelens en ervaringen - voor de onterfden en onderdrukten.

Het gedicht "Besos" is niet alleen een van de populairste, maar ook een voorbeeld van de poëtische geest van Gabriela Mistral. Het gedicht behandelt het lugubere thema van de aantrekkingskracht en de tegenstrijdigheden van de liefde.

Kusjes

Er zijn kussen die voor zichzelf spreken

het veroordelend vonnis van de liefde,

er zijn kussen die worden gegeven met de blik

zijn er kussen die gegeven worden met herinnering.

Er zijn stille kussen, edele kussen

zijn er raadselachtige, oprechte kussen

er zijn kussen die alleen zielen elkaar geven

zijn er kussen, hoe verboden ook, waar.

Er zijn kussen die branden en pijn doen,

zijn er kussen die de zintuigen in vervoering brengen,

zijn er mysterieuze kussen die zijn vertrokken

duizend dwalende en verloren dromen.

Er zijn problematische kussen die

een sleutel die niemand heeft gekraakt,

er zijn kussen die tragedie veroorzaken

hoeveel rozen in broche ze geplukt hebben.

Er zijn geurende kussen, er zijn warme kussen

die kloppen met intieme verlangens,

er zijn kussen die sporen achterlaten op de lippen

als een zonneveld tussen twee ijsjes.

Er zijn kussen die op lelies lijken

als subliem, naïef en puur,

zijn er verraderlijke en laffe kussen,

zijn er vervloekte en bedrogen kussen.

Judas kust Jezus en laat een afdruk van zijn kus achter.

in het aangezicht van God, de misdadiger,

terwijl de Magdalena met haar kussen

versterkt vroom zijn lijdensweg.

Sindsdien in kussen verbleekt

liefde, verraad en pijn,

in menselijke huwelijken op elkaar lijken

naar de bries die met de bloemen speelt.

Er zijn kussen die raaskallen voortbrengen

van liefdevolle, brandende, gekke passie,

je kent ze goed ze zijn kussen van mij

door mij uitgevonden, voor jouw mond.

Kussen van vlammen die in gedrukte sporen

dragen de groeven van een verboden liefde,

stormachtige kussen, wilde kussen

die alleen onze lippen hebben geproefd.

Herinner je je de eerste...? Ondefinieerbaar;

bedekte je gezicht met paarse blosjes

en in krampen van vreselijke emoties,

je ogen gevuld met tranen.

Weet je nog die ene middag in gekke uitspattingen

Ik zag dat je je jaloers voorstelde,

Ik hield je in mijn armen... een kus trilde,

En wat zag je toen...? Bloed op mijn lippen.

Ik heb je leren kussen: koude kussen.

zijn van onbewogen rotshartigheid,

Ik heb je leren kussen met mijn kussen

door mij uitgevonden, voor jouw mond.

Analyse

Het gedicht herdefinieert wat een kus kan zijn, en door deze poging vertelt het ons over passies, trouw, romantiek, vleselijke en platonische liefde en, in het algemeen, de affectieve banden die ons verenigen.

Het bestaat uit dertien strofen hendecasyllabische verzen waarin medeklinkerrijm overheerst.

De eerste zes strofen, gekenmerkt door anaforen, stellen de gebruikelijke betekenis van kussen ter discussie. Het eerste wat we ons voorstellen bij het woord kus is de fysieke handeling van het kussen. Het gedicht begint met de verbeelding open te stellen voor alles wat ook met een kus geassocieerd zou kunnen worden, en dat wijst meer op de intentie achter de kus dan op de handeling: "er zijn kussen die gegeven worden met de blik/zijn er kussen die met herinnering worden gegeven".

Het gedicht zet bijvoeglijke naamwoorden en beelden tegenover elkaar die we normaal gesproken niet met elkaar in verband brengen, en vaak tegenstrijdige ideeën presenteren. Zo wordt het "raadselachtige", dat geassocieerd wordt met wat verborgen is, tegenover het "oprechte" geplaatst. Ook de "edele" kus, of de platonische kus "die alleen zielen elkaar geven", die verwijst naar respect, naar broederliefde, van ouders op kinderen, en zelfs naar spirituele en etherische liefde, wordt tegenover het "raadselachtige", dat geassocieerd wordt met wat verborgen is, geplaatst.verboden liefde, wat verwijst naar geliefden.

Via "Kussen" wordt een panorama van menselijke passies gepresenteerd dat de nauwe relatie tussen liefde en haat schetst. Het gedicht herschept de verschillende tegenstrijdige krachten die, zoals de criticus Daydí-Tolston opmerkt, door Mistral's poëtica lopen:

"Liefde en jaloezie, hoop en vrees, plezier en pijn, leven en dood, droom en waarheid, ideaal en werkelijkheid, materie en geest, wedijveren in zijn leven en vinden uitdrukking in de intensiteit van zijn welomschreven poëtische stemmen" Santiago Daydí-Tolson (eigen vertaling).

Fatale liefde

Hoewel "Besos" spreekt over allerlei soorten passies en relaties, niet alleen romantische, legt het gedicht de nadruk op fatale liefde.

Zij presenteert een visie op de liefde als een veroordeling, waarin niemand kiest of macht heeft over wie men liefheeft. Vooral de verboden liefde wordt benadrukt, die de auteur op schalkse wijze in verband brengt met de "ware" liefde, en die ook een van de vurigste is: "Kussen van vlammen die in gedrukte sporen/ de groeven van een verboden liefde dragen".

Ook het gemak waarmee liefde omslaat in verraad, haat en zelfs geweld valt op. Het bloed op de lippen is het bewijs van de woede en razernij van jaloezie:

Weet je nog die ene middag in gekke uitspattingen

Ik zag dat je je jaloers voorstelde,

Ik hield je in mijn armen... een kus trilde,

En wat zag je toen...? Bloed op mijn lippen.

Poëtische stem: vrouwen en feminisme

Hoewel Gabriela Mistral een dubbelzinnige houding had ten opzichte van de feministische beweging, is het zeer interessant om haar poëtische stem te analyseren, die noodzakelijkerwijs de vrouwelijke houding van de vrouwen van haar tijd bepaalt.

De subjectieve poëtische stem, die een verslag geeft van het individu, verschijnt pas in de negende strofe, waar een vrouw die zich in hartstocht bevindt in opstand komt:

Er zijn kussen die raaskallen voortbrengen

van liefdevolle, brandende, gekke passie,

je kent ze goed ze zijn kussen van mij

door mij uitgevonden, voor jouw mond.

De vrouw komt in het gedicht in opstand tegen het taboe op vrouwelijke seksualiteit, en vooral op het verlangen van de vrouw. In die zin is het gedicht een voorloper van de feministische beweging die in de jaren zestig haar hoogtijdagen beleefde.

De vrouwelijke poëtische stem vindt bovendien haar auteurschap, creativiteit en afdruk in de wereld, navigerend door lichamelijkheid en alle passies die daarmee gepaard gaan:

Ik heb je leren kussen: koude kussen.

zijn van onbewogen rotshartigheid,

Ik heb je leren kussen met mijn kussen

door mij uitgevonden, voor jouw mond.

Ik wil benadrukken dat het in het gedicht de vrouw is die haar minnaar leert kussen, en impliciet wordt gesuggereerd dat er zonder haar geen warmte, geen emotie zou zijn, in tegenspraak met het patriarchale en conservatieve idee dat het de man is die de expert in seksualiteit zou moeten zijn.

Als deze dichter u bevalt, nodig ik u uit om 6 fundamentele gedichten van Gabriela Mistral te lezen.

Foto van Gabriela Mistral

Over Gabriela Mistral

Gabriela Mistral (1889-1957) werd geboren in een eenvoudig gezin. Vanaf haar 15e jaar voorzag zij in haar levensonderhoud door te werken als onderwijzeres, totdat haar poëzie erkenning kreeg.

Zij werkte als onderwijzeres en diplomate in Napels, Madrid en Lissabon, doceerde Spaanse literatuur aan onder meer de Columbia University en speelde een belangrijke rol in het Chileense en Mexicaanse onderwijs.

Hij werd gepromoveerd honoris causa Hij kreeg de Nobelprijs voor Literatuur in 1945.