Η Γκαμπριέλα Μιστράλ είναι μια από τις σημαντικότερες Χιλιανές ποιήτριες, η πρώτη Λατινοαμερικανίδα συγγραφέας και η πέμπτη γυναίκα που έλαβε το βραβείο Νόμπελ το 1945, 26 χρόνια πριν από τον Χιλιανό συνάδελφό της Πάμπλο Νερούδα.

Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από απλή αλλά παθιασμένη γλώσσα που προσπαθεί να εκφράσει βαθιά συναισθήματα που βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Ανθολογία της αναμνηστικής έκδοσης της Real Academia Española αναφέρει ότι η γραφή του:

(...) υφαίνει στον αντίποδα μια ζωή γεμάτη τραγικό πάθος- από έρωτες που δεν γνωρίζουν όρια- από οριακές εμπειρίες ζωής- από ριζοσπαστική προσήλωση στην πατρίδα του και στο όνειρο της Αμερικής- από συμπόνια, με την ετυμολογική έννοια του όρου - κοινά συναισθήματα και εμπειρίες - για τους αποκληρωμένους και καταπιεσμένους.

Το ποίημα "Besos", εκτός του ότι είναι ένα από τα πιο δημοφιλή, αποτελεί παράδειγμα του ποιητικού πνεύματος της Gabriela Mistral. Το ποίημα πραγματεύεται το φλέγον θέμα της έλξης και των αντιφάσεων του έρωτα.

Φιλιά

Υπάρχουν φιλιά που μιλούν από μόνα τους

η καταδικαστική ποινή της αγάπης,

υπάρχουν φιλιά που δίνονται με το βλέμμα

υπάρχουν φιλιά που δίνονται με μνήμη.

Υπάρχουν σιωπηλά φιλιά, ευγενή φιλιά

υπάρχουν αινιγματικά, ειλικρινή φιλιά

υπάρχουν φιλιά που μόνο οι ψυχές δίνουν η μία στην άλλη

υπάρχουν φιλιά, έστω και απαγορευμένα, αληθινά.

Υπάρχουν φιλιά που καίνε και πονάνε,

υπάρχουν φιλιά που γοητεύουν τις αισθήσεις,

υπάρχουν μυστηριώδη φιλιά που έχουν φύγει

χίλια περιπλανώμενα και χαμένα όνειρα.

Υπάρχουν προβληματικά φιλιά που περιέχουν

ένα κλειδί που κανείς δεν έχει σπάσει,

υπάρχουν φιλιά που γεννούν τραγωδία

πόσα τριαντάφυλλα στην καρφίτσα έχουν μαδήσει.

Υπάρχουν αρωματικά φιλιά, υπάρχουν ζεστά φιλιά

που πάλλονται από οικείους πόθους,

υπάρχουν φιλιά που αφήνουν ίχνη στα χείλη

σαν ένα πεδίο ηλιοφάνειας ανάμεσα σε δύο πάγους.

Υπάρχουν φιλιά που μοιάζουν με κρίνα

ως μεγαλειώδες, αφελές και αγνό,

υπάρχουν προδοτικά και δειλά φιλιά,

υπάρχουν καταραμένα και επίορκα φιλιά.

Ο Ιούδας φιλάει τον Ιησού και αφήνει ένα αποτύπωμα του φιλιού του.

στο πρόσωπο του Θεού, το κακούργημα,

ενώ η Μαγδαληνή με τα φιλιά της

ενισχύει ευλαβικά την αγωνία του.

Από τότε σε φιλιά χτυπάει

αγάπη, προδοσία και πόνος,

σε ανθρώπινους γάμους μοιάζουν

στο αεράκι που παίζει με τα λουλούδια.

Υπάρχουν φιλιά που προκαλούν παραλήρημα

του ερωτικού, καυτού, τρελού πάθους,

τα ξέρεις καλά είναι φιλιά από μένα

εφευρέθηκε από εμένα, για το στόμα σας.

Φιλιά φλόγας που σε τυπωμένο ίχνος

φέρουν τα αυλάκια μιας απαγορευμένης αγάπης,

θυελλώδη φιλιά, άγρια φιλιά

που μόνο τα χείλη μας έχουν γευτεί.

Θυμάσαι το πρώτο...; Απροσδιόριστο,

κάλυψε το πρόσωπό σου με μοβ κοκκινίλες

και σε σπασμούς τρομερής συγκίνησης,

τα μάτια σου γέμισαν δάκρυα.

Θυμάσαι εκείνο το απόγευμα στην τρελή υπερβολή

Σε είδα να ζηλεύεις και να φαντάζεσαι παράπονα,

Σε κρέμασα στην αγκαλιά μου... ένα φιλί δονήθηκε,

Και τι είδες μετά...; Αίμα στα χείλη μου.

Σου έμαθα πώς να φιλάς: κρύα φιλιά

είναι από αδιάφορη ροκ καρδιά,

Σε έμαθα να φιλάς με δικά μου φιλιά

εφευρέθηκε από εμένα, για το στόμα σας.

Ανάλυση

Το ποίημα επαναπροσδιορίζει τι μπορεί να είναι ένα φιλί και μέσα από αυτή την προσπάθεια μας μιλάει για τα πάθη, την πίστη, τον ρομαντισμό, τον σαρκικό, τον πλατωνικό έρωτα και, γενικότερα, για τους συναισθηματικούς δεσμούς που μας ενώνουν.

Αποτελείται από δεκατρείς στροφές δεκαπεντασύλλαβων στίχων στους οποίους επικρατεί η ομοιοκαταληξία.

Οι πρώτες έξι στροφές, που χαρακτηρίζονται από αναφορικότητα, αμφισβητούν τη συνήθη έννοια των φιλιών. Το πρώτο πράγμα που φανταζόμαστε όταν σκεφτόμαστε τη λέξη φιλί είναι η σωματική πράξη του φιλιού. Το ποίημα ξεκινά ανοίγοντας τη φαντασία σε όλα όσα θα μπορούσαν επίσης να συνδεθούν με ένα φιλί, και που παραπέμπουν περισσότερο στην πρόθεση πίσω από το φιλί παρά στην πράξη: "υπάρχουν φιλιά που δίνονται με το βλέμμα/υπάρχουν φιλιά που δίνονται με μνήμη".

Το ποίημα αντιπαραβάλλει επίθετα και εικόνες που συνήθως δεν τις συσχετίζουμε και συχνά παρουσιάζουν αντιφατικές ιδέες. Έτσι, το "αινιγματικό", που συνδέεται με το κρυφό, αντιπαραβάλλεται με το "ειλικρινές". Επίσης, το "ευγενικό" φιλί ή το πλατωνικό φιλί "που μόνο οι ψυχές δίνουν η μία στην άλλη", που παραπέμπει στο σεβασμό, στην αδελφική αγάπη, από τους γονείς προς τα παιδιά, ακόμα και στην πνευματική και αιθερική αγάπη, αντιπαραβάλλεται με το "αινιγματικό", που συνδέεται με το κρυφό, αντιπαραβάλλεται με το "ειλικρινές".απαγορευμένη αγάπη, που αναφέρεται στους εραστές.

Μέσα από τα "Φιλιά", παρουσιάζεται ένα πανόραμα των ανθρώπινων παθών που σκιαγραφεί τη στενή σχέση μεταξύ αγάπης και μίσους. Το ποίημα αναπλάθει τις διάφορες αντικρουόμενες δυνάμεις που, όπως επισημαίνει ο κριτικός Daydí-Tolston, διατρέχουν την ποιητική του Mistral:

"Ο έρωτας και η ζήλια, η ελπίδα και ο φόβος, η ευχαρίστηση και ο πόνος, η ζωή και ο θάνατος, το όνειρο και η αλήθεια, το ιδανικό και η πραγματικότητα, η ύλη και το πνεύμα, ανταγωνίζονται στη ζωή του και βρίσκουν έκφραση στην ένταση των σαφώς καθορισμένων ποιητικών φωνών του" Santiago Daydí-Tolson (δική του μετάφραση).

Μοιραία αγάπη

Αν και το "Besos" μιλάει για όλα τα είδη των παθών και των σχέσεων, όχι μόνο για τις ρομαντικές, το ποίημα τονίζει τη μοιραία αγάπη.

Παρουσιάζει ένα όραμα του έρωτα ως καταδίκης, όπου κανείς δεν επιλέγει ούτε έχει καμία εξουσία πάνω σε αυτόν που αγαπά. Τονίζεται ιδιαίτερα ο απαγορευμένος έρωτας, τον οποίο η συγγραφέας συνδέει σκανδαλωδώς με τον "αληθινό" έρωτα, και είναι επίσης ένας από τους πιο φλογερούς: "Φιλιά φλόγας που σε τυπωμένα ίχνη/ φέρουν τα αυλάκια ενός απαγορευμένου έρωτα".

Επίσης, ξεχωρίζει η ευκολία με την οποία η αγάπη μετατρέπεται σε προδοσία, μίσος, ακόμη και σε βία. Το αίμα στα χείλη είναι απόδειξη της οργής και της μανία της ζήλιας:

Θυμάσαι εκείνο το απόγευμα στην τρελή υπερβολή

Σε είδα να ζηλεύεις και να φαντάζεσαι παράπονα,

Σε κρέμασα στην αγκαλιά μου... ένα φιλί δονήθηκε,

Και τι είδες μετά...; Αίμα στα χείλη μου.

Ποιητική φωνή: γυναίκες και φεμινισμός

Αν και η Gabriela Mistral είχε διφορούμενη στάση απέναντι στο φεμινιστικό κίνημα, είναι πολύ ενδιαφέρον να αναλύσουμε την ποιητική της φωνή, η οποία προσδιορίζει αναγκαστικά τη γυναικεία στάση των γυναικών της εποχής της.

Η υποκειμενική ποιητική φωνή, η οποία δίνει μια περιγραφή του ατόμου, δεν εμφανίζεται μέχρι την ένατη στροφή, όπου μια γυναίκα που βρίσκεται στο πάθος επαναστατεί:

Υπάρχουν φιλιά που προκαλούν παραλήρημα

του ερωτικού, καυτού, τρελού πάθους,

τα ξέρεις καλά είναι φιλιά από μένα

εφευρέθηκε από εμένα, για το στόμα σας.

Η γυναίκα, στο ποίημα, επαναστατεί ενάντια στο ταμπού της γυναικείας σεξουαλικότητας και κυρίως της γυναικείας επιθυμίας. Με αυτή την έννοια, το ποίημα είναι πρωτοπόρος του φεμινιστικού κινήματος που γνώρισε την ακμή του τη δεκαετία του 1960.

Η γυναικεία ποιητική φωνή, εξάλλου, βρίσκει τη συγγραφική της ιδιότητα, τη δημιουργικότητα και το αποτύπωμά της στον κόσμο, περιηγούμενη μέσα από τη σωματικότητα και όλα τα πάθη που αυτή συνεπάγεται:

Σου έμαθα πώς να φιλάς: κρύα φιλιά

είναι από αδιάφορη ροκ καρδιά,

Σε έμαθα να φιλάς με δικά μου φιλιά

εφευρέθηκε από εμένα, για το στόμα σας.

Θέλω να τονίσω ότι στο ποίημα η γυναίκα είναι αυτή που μαθαίνει στον εραστή της να φιλάει και υπονοείται εμμέσως ότι χωρίς αυτήν δεν θα υπήρχε ζεστασιά, δεν θα υπήρχε συναίσθημα, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την πατριαρχική και συντηρητική ιδέα ότι ο άνδρας είναι αυτός που πρέπει να είναι ο ειδικός στη σεξουαλικότητα.

Αν σας αρέσει αυτός ο ποιητής, σας προσκαλώ να διαβάσετε 6 θεμελιώδη ποιήματα της Gabriela Mistral.

Φωτογραφία της Gabriela Mistral

Σχετικά με την Gabriela Mistral

Η Gabriela Mistral (1889-1957) γεννήθηκε σε μια ταπεινή οικογένεια. Από την ηλικία των 15 ετών συντηρούσε τον εαυτό της και την οικογένειά της δουλεύοντας ως δασκάλα, μέχρι που άρχισε να αναγνωρίζεται η ποίησή της.

Εργάστηκε ως εκπαιδευτικός και διπλωμάτης στη Νάπολη, τη Μαδρίτη και τη Λισαβόνα, δίδαξε ισπανική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, μεταξύ άλλων σημαντικών ιδρυμάτων, και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση της Χιλής και του Μεξικού.

Του απονεμήθηκαν διδακτορικά διπλώματα honoris causa Του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1945.